Afwerking
Het afwerken van een meubelstuk is nodig om verschillende oneffenheden weg te werken. Massief hout dat machinaal is gevlakt en op dikte gemaakt, heeft daarna een zogeheten “machineslag”. Dit zijn lichte oneffenheden in de lengterichting, waardoor het oppervlakte niet spiegelglad is. Verder worden houtverbindingen zoals bijvoorbeeld “zwaluwstaarten” vaak wat ruimer gemaakt. Pas aan het eind van de assemblage worden ze dan netjes gladgeschaafd op de dikte van het hout. Tenslotte worden alle hoekzijden van meubels meestal afgerond, zodat ze niet meer zo scherp aanvoelen. Er wordt een zogeheten facetrandje aan geschaafd.

Voor dit fijne afwerken worden de volgende bewerkingen uitgevoerd:

• schaven met verschillende soorten handschaven
• schrapen met schraapstalen
• schuren in meer gangen met verschillende korrelgroftes tot maximaal 320.
  Met het schuren wordt het werkstuk zo glad gemaakt, dat het geschikt is om het hout te verdelen.

Toepassingen van hout
De toepassingen van hout worden bepaald door de eigenschappen die het heeft en de eisen die worden gesteld aan het uiteindelijke resultaat. Bepaalde houtsoorten zijn niet geschikt voor buitengebruik omdat ze onvoldoende rotbestendig zijn. Houtsoorten die wel rotbestendig zijn, kunnen zodanig veel werken (uitzetten en krimpen) dat ze de strakke houtverbindingen losmaken, waardoor de constructie niet duurzaam genoeg blijft. Kortom het toepassen van hout vraagt om kennis over het materiaal en de juiste constructies voor een specifieke toepassing. Een (ambachtelijk) meubelmaker beschikt over deze kennis en heeft de ervaring om een kwalitatief hoogwaardig meubel te ontwerpen en maken.

Overzicht van houtverbindingen
Onderstaand stuk geeft een overzicht met uitleg van veelgebruikte houtverbindingen in de ambachtelijke meubelmakerij. Inleiding

Houtverbindingen worden al duizenden jaren toegepast bij het vervaardigen van houten constructies. In de loop der eeuwen, vooral van de 14de tot de 19de eeuw, zijn er vele verbindingen ontworpen.

Sommige houtverbindingen zijn zeer decoratief, zoals de zwaluwstaart en de tandverbinding. Ze kunnen zo verwerkt worden, dat ze zichtbaar blijven. Bij organische vormgeving wordt echter vaak gekozen voor onzichtbare verbindingen, om de aandacht niet van de vormgeving af te leiden.

Houtverbindingen zijn in de volgende hoofdgroepen in te delen:

• Halfhoutverbindingen
• Deuvelverbindingen
• Pen-gat verbindingen
• Tandverbindingen
• Zwaluwstaartverbindingen
• Keepverbindingen
• Kantverbindingen
• Scharnierende verbindingen

Als vuistregel voor het kiezen van een verbinding geldt, dat de eenvoudigste verbinding die sterk genoeg is, de beste is. We maken dus geen zwaluwstaarten, als het ook met een deuvel kan.

Halfhoutverbindingen
Dit zijn eenvoudige verbindingen, die alleen kunnen worden toegepast als er niet te grote eisen aan de belastbaarheid worden gesteld.

Kruisingen
Voor open schermen. De diagonale verbinding is geschikt als tafelpootverbinding.

Hoekverbinding voor eenvoudige raamwerken
Deze verbindingen moeten in de regel versterkt worden met deuvels, spijkers of schroeven.

Staande variant
Hiermee is een vakverdeling voor laden en dozen te maken. Het beste gaat dit met dunne stroken hout, triplex of board, en met behulp van een radiaalzaag.

Deuvelverbindingen
Sterke veelzijdig toepasbare houtverbinding. Zowel met de hand alsook machinaal niet al te moeilijk te maken.

Pen-gatverbindingen
Dit zijn de eenvoudigste pen-gatverbindingen. Iets minder sterk dan ‘echte’ pen-gat, maar wel veel sneller te maken.

• doorgaande pen-gat verbinding
• blinde pen-gat
• open pen-gat
• pen-gat verbinding met 1 borst
• met spatpen,
• geeft extra sterkte aan b.v. tafelpoten
• met ongelijke borsten,
• voor raamwerken met sponning
• overgeschoven slisverbinding
• met verstek, voor sterke lijsten
• pen-gat met wig,
• decoratieve, demontabele verbinding

Tandverbindingen
Geschikt voor dozen en laden. Decoratieve verbinding, ziet er ambachtelijk uit. Maken met machines: cirkelzaag (+slingerschijf) + figuurzaag, of lintzaag + figuurzaag.

Bij hoekverbindingen in een zware constructie, zoals bij deuren, blijft er een vierkant blokje tegen de pen van de blinde verbinding zitten, waardoor de pen meer steun heeft en de verbinding aanzienlijk sterker wordt. Deze spatpenverbinding wordt op dezelfde manier als een gewone pen-en-gatverbinding gemaakt. Om te voorkomen dat het kleine stukje kops hout aan het uiteinde afbreekt als het gat wordt gehakt, laat u dit deel een stuk te lang, en zaagt u het pas op maat als de verbinding klaar en in elkaar gelijmd is.

Zwaluwstaartverbindingen
Decoratieve, ‘ambachtelijke’ en vooral zeer sterke verbinding. Arbeidsintensief!

Geschikt voor

• zijkanten van laden en dozen
• voor sterke boekenkasten
• verdekt in verstek
• Vroeger werd de zwaluwstaartverbinding veel toegepast. De houtlijmen uit die tijd waren namelijk slecht, en deze verbinding hield ook zonder goede lijm. Tegenwoordig wordt deze verbinding uitsluitend nog gemaakt door amateurs met nostalgische gevoelens. (Sorry, maar het is waar.)

Keepverbindingen
Machinaal eenvoudig te maken met een radiaalzaag. Ideaal voor boekenkasten e.d.. Ook voor vakverdeling in dozen en laden. De kloosterverbinding wordt gebruikt bij de bovenste plank van een boekenrek, maar ook als hoekverbinding bij dozen.

Deze verbindingen kunnen geborgd worden met schroeven, en hoeven dan niet verlijmd te worden. Zo blijft de verbinding demontabel.

Eigenschappen:

• keepverbinding
• verdekte keep
• kloostersponning
• idem, als hoekverbinding

Kantverbindingen
Om langshout met elkaar te verbinden. Eenvoudig machinaal te maken. Ook geschikt voor dubbel-verstekverbindingen in dun hout.

Hout dikker dan 22 mm kan eventueel koud verlijmd worden (zonder verbinding). Dunner hout heeft meestal wel een verbinding nodig.

Het is nog niet zo lang geleden dat je een hele reeks houtverbindingen moest kunnen maken om als doe-het-zelver aan de slag te kunnen. Er bestonden toen nog geen goede lijmen en staal en kunststofbewerking door de amateur stond nog in de kinderschoenen. Hout (goedkoop, sterk, gemakkelijk te bewerken) was het materiaal voor de klusser, en de sterkte van de houtverbindingen was afhankelijk van de vorm ervan.

Tegenwoordig is dat anders. Spaanplaat, multiplex, mdf en allerlei andere samengestelde materialen hebben de meeste natuur houtsoorten verdrongen. Veel moderne lijmen zijn sterker dan het materiaal dat ze verbinden. Toch zullen de zwaluwstaart, de pen-en-gatverbinding en andere klassieke houtverbindingen niet verdwijnen, omdat ze mooi zijn en doelmatig, en vooral ook omdat ze heel erg leuk zijn om te maken.